Ρώτησα τον Einstein για το Νόημα της Ζωής κι εκείνος γέλασε μαζί μου.

Αυτό το post είναι μέρος του project: "Ποιο είναι το νόημα της ζωής;" Περισσότερες πληροφορίες γι' αυτό θα βρείτε στο εισαγωγικό post.

"Έλα boy, κάτσε, αλλά δεν θα αρχίσεις πάλι για τα νοήματα..."

"Τα post με το νόημα της ζωής έχουν αρχίσει να κουράζουν..." Αυτό είναι ένα comment από έναν φίλο αναγνώστη του Φοιτηtips.

Ναι φίλε μου. Συμφωνώ. Γι' αυτό και μετά από αυτό το post, θα κάνω το παν για να ξεφύγω από το θέμα όπως κυλάει μέχρι τώρα.

"Ο Καθηγητής (ψυχολογίας) χαμογέλασε. «Το να ζητάς να βρεις την αρχή και το τέλος του κόσμου, είναι αρρώστια» μου είπε. «Ο κανονικός άνθρωπος ζει, χαίρεται, λυπάται, αγωνίζεται, παντρεύεται, κάνει παιδιά, χωρίς να χάνει τον καιρό του να ρωτάει από που και κατά που και γιατί...»" ~ Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο

Ξέρεις γιατί είναι βαρετά τα post; Θα σου πω, γιατί κι εμένα μου έκανε εντύπωση.

Ξεκίνησα από το τέλος, δηλαδή από τον θάνατο, και το μόνο που κατάφερα ήταν απλά να υπενθυμίσω (στον εαυτό μου) ότι αυτός υπάρχει. Πιστεύω πως στην αναζήτηση του νοήματος αυτή είναι η βάση: η συνειδητοποίηση του ξεκάθαρου μεγέθους της ζωής και της θέσης μας (χρονικά) μέσα της.

Αν είσαι κοντά στην ηλικία μου (~24) τότε βρισκόμαστε σε ένα μεταβατικό στάδιο. Βλέπεις, από την μια έχει χαθεί η αίσθηση του άπειρου που είχαμε όταν ήμασταν πρωτοετείς και τώρα αρχίζουν οι απαιτήσεις της κοινωνίας για ευθύνες.

Εξάλλου, μας το έλεγαν όλοι: "Τα φοιτητικά είναι τα καλύτερα χρόνια της ζωής σου". Ακόμη το λένε, όταν μαθαίνουν πως καθυστερώ να πάρω το πτυχίο: "Καλά κάνεις ρε συ... Δεν θα βρεις και κάτι καλύτερο μετά."

Τώρα, αυτή είναι η κύρια άποψη της κοινωνίας. Ότι μετά τα φοιτητικά χρόνια έρχεται η "παρακμή". Η είσοδος σε μια ζωή με ρουτίνα και υποχρεώσεις. Εμένα αυτό με φόβιζε.

Παράλληλα, οι αναγνώστες έστειλαν τόσο τα σχόλιά τους όσο και ολόκληρα άρθρα, όπου με λίγα λόγια προσπαθούσαν να συνεισφέρουν στο ερώτημα. Όλοι, λίγο-πολύ, κατέληγαν στο εξής: "Η ζωή έχει σκοπό να τη ζήσεις".

Αυτό, αν το δούμε λογικά, μεταφράζεται στο ότι "η ζωή δεν έχει νόημα". Άρα, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι καταλήξαμε εκεί απ' όπου αρχίσαμε.

Ή, μπορούμε να θεωρήσουμε πως δεν ρωτάμε το σωστό ερώτημα εξ' αρχής.

"No matter what you touch and you wish to know about, you end up in a sea of mystery. You see there’s no beginning or end, you can go back as far as you want, forward as far as you want, but you never got to it, it’s like the essence, it’s that right, it remains.
This is the greatest damn thing about the universe. That we can know so much, recognize so much, dissect, do everything, and we can’t grasp it. And it’s meant to be that way, do y’know. And there’s where our reverence should come in. Before everything, the littlest thing as well as the greatest. The tiniest, the horseshit, as well as the angels, do y’know what I mean. It’s all mystery. All impenetrable, as it were, right?" ~ Henry Miller

Ξέρεις, υπάρχει μια πολύ σοβαρή πιθανότητα να ζούμε σε μια προσομοίωση της πραγματικότητας - κάτι σαν το Matrix.

Όχι, δεν λέω ούτε new age παραμύθια, ούτε μυθιστορηματικές μπαρούφες. Κανονικότατοι ερευνητές επιστήμονες θεωρούν ότι είναι πολύ πιθανό το σύμπαν μας να είναι μια από τις πολλές προσομοιώσεις σε έναν υπερυπολογιστή μιας ανώτερης (τεχνολογικά;) ύπαρξης. Υπάρχει, μάλιστα, ένα φυσικομαθηματικό πείραμα που θα κάνουν στο μέλλον, το οποίο μπορεί να βρει στοιχεία για το αν αυτό ισχύει.

Κι αν το σύμπαν μας είναι πράγματι μια προσομοίωση, τότε τι αλλάζει; Χάνεται έτσι το όποιο νόημα είχαμε; Τα παρατάμε και κάνουμε log-out; Κι αν τα παρατήσουμε, τι διαφορά έχει; Είναι προτιμότερο το τίποτα από το άγνωστο "κάτι";

Ξεφεύγω σε πολύ φιλοσοφικά πράγματα, αλλά μέχρι να αποφασίσουμε για το πως θα τη δούμε τη φάση, αυτά είναι σημαντικά ερωτήματα . Κι αν δεν φτιάξουμε τη βάση των πιστεύω μας από τώρα, νομίζω πως θα μας γυρίσει σαν πρόβλημα στο μέλλον. Θέλω να χτίσω τις λεπτομέρειες πάνω στα καλύτερα θεμέλια.

Σε αυτή τη φάση της αναζήτησης, αισθάνομαι πως ο άνθρωπος είναι ανίκανος να ξεπεράσει το επίπεδό του και να βρει μεγαλύτερο νόημα από τη ζωή όπως την έχουμε ήδη. Σκέψου το εξής: ακόμη κι ένα μυρμήγκι έχει γύρω του υπολογιστές και αυτοκίνητα, απλά δεν μπορεί να το κατανοήσει. Δεν μπορεί να δει πέραν από τα πεσμένα ψίχουλα και από τα μικροσκοπικά ορόσημα της φωλιάς του.

Έτσι κι ο άνθρωπος, δεν μπορεί να δει πέραν από τις οργανώσεις της κοινωνίας του, πέραν από τις απλές χαρές της βόλτας, της εργασίας, της τέχνης, του έρωτα.

Μπορεί γύρω μας, ακόμη και σε υλικό επίπεδο, να υπάρχει κάτι ανώτερο, απλά να μην μπορούμε να το αισθανθούμε. Φαντάσου: γύρω σου υπάρχουν Wi-Fi, σήματα κινητής τηλεφωνίας, υπέρυθρες ακτινοβολίες, αλλά εσύ δεν μπορείς να τα δεις.

The real value of a real education has almost nothing to do with knowledge, and everything to do with simple awareness; awareness of what is so real and essential, so hidden in plain sight all around us, all the time, that we have to keep reminding ourselves over and over:

‘This is water.’

‘This is water.’

It is unimaginably hard to do this, to stay conscious and alive in the adult world day in and day out. Which means yet another grand cliché turns out to be true: your education really IS the job of a lifetime. ~ David Foster Wallace

Οπότε, σκέφτομαι, τι πάω και κάνω; Γιατί τρώω τον χρόνο μου (και τον δικό σας) για να κάνω κύκλους στα ίδια και στα ίδια, επαναλαμβάνοντας μονάχα το πόσα δεν ξέρει κανένας μας;

Γιατί αυτή η ανάγκη πηγάζει από μέσα μου. Αυτή είναι η πρώτη αλήθεια. Και δεν είμαι μόνος μου σε αυτό. Πολλοί από εμάς δεν είμαστε ικανοποιημένοι με τα πράγματα όπως είναι. Πολλοί πιστεύουμε πως πίσω από τα γνωστά, ίσως κρύβεται κάτι διαφορετικό, κάτι που ζητάμε για να γεμίσει κάποια κενά που εμείς αισθανόμαστε. Πιθανότατα δεν θα το βρούμε ποτέ, όπως και όλοι αυτοί οι πανέξυπνοι άνθρωποι που πέρασαν από τους αιώνες.

Χρειαζόμαστε, όμως, να προσπαθούμε, ακόμη και σε έναν αγώνα χαμένο, για να κρατάμε έτσι ζωντανή την ελπίδα, την μαγεία της αναζήτησης, την αντρίλα της περιπέτειας.

Αυτό που έχει αλλάξει όμως μέσα μου, είναι πως κατάλαβα ότι χρειάζεται ένα μέτρο. Βλέπω γύρω μου τους περισσότερους να ζουν τη ζωή χωρίς να την υπεραναλύουν. Δουλεύουν σωστά, βγαίνουν για ένα ποτό με τη σχέση τους και μετά βλέπουν τηλεόραση. Repeat καθημερινά. Και αυτοί είναι χαρούμενοι. Ίσως όχι υπέρμετρα, αλλά ποτέ δεν έχουν τα απύθμενα lows που φέρνουν οι υπαρξιακοί προβληματισμοί.

Κατάλαβα πως όταν τα έχεις όλα, τρελαίνεσαι. Κατάλαβα πως όταν έχεις ανθρώπινες υποχρεώσεις, όπως μια κανονική δουλειά, πως αυτό σε προσγειώνει και σε βοηθάει με τον τρόπο του να είσαι ευτυχισμένος.

«Η πηγή της ζωής που ζούμε είναι ο θάνατος που φέρνουμε μέσα μας, Αλίμονο σε κείνον που ο θάνατος θα φύγει από μέσα του. Ένα πτώμα όσο και να αγωνίζεσαι να το κάμεις να πεθάνει, δεν θα τα καταφέρεις. Γιατί ο θάνατος έχει φύγει από μέσα του. Έχει πεθάνει.

Ύστερα, να μην λησμονούμε πως η λέξη τέλος στην ελληνική γλώσσα σημαίνει με δύο σημασίες. Με την πρώτη θα πει το τέλος, την τελευτή, το τέρμα, την παύλα, τη λήξη, το finis, το θάνατο. Με τη δεύτερη σημαίνει το σκοπό. Όπως οι τελικές προτάσεις, που λένε οι γραμματικοί, δηλώνουν το σκοπό.

Ο θάνατος λοιπόν είναι η λήξη, αλλά είναι και ο τελικός στόχος, ο έσχατος και ο συγκεντρωτικός σκοπός της ζωής μου. Όλα όσα κάνω εκεί αποβλέπουν και εκεί κατατείνουν. Η φορά της ζωής μου με φέρνει να πραγματώσω, να φτάσω, να κατορθώσω, να συντελέσω, να δικαιώσω, να αποκαταστήσω την εκκρεμή στιγμή του θανάτου μου.

Γιατί εκείνη η στιγμή θα νοηματοδοτήσει όλες τις πράξεις της ζωής μου. Και με τέτοιο νόημα ο Σόλων ελεεινολόγησε κάποτε τον Κροίσο της Λυδίας. Στάσου πρώτα να ιδώ πως θα πεθάνεις, του είπε, και ύστερα θα σου ειπώ αν υπήρξες άνθρωπος αληθινός και ωραίος, ή αν έζησες σαν αστεία κρεατούρα.

Ο θάνατος, όταν τον ατενίσει κανείς μέσα στο βασίλειο της φυσικής του νομιμότητας, δεν τρομάζει. Και μη φοβάσαι να μιλάς στα παιδιά για θάνατο. Γιατί τολμάς, και πιο πέρα αναγνωρίζεις και παραδέχεσαι να κοιτάζεις στα μάτια ένα φαινόμενο έγκυρο, λειτουργικό, και δικαιωμένο. Και αν θέλεις ακόμη, έναν όρο αναγκαίο, απόλυτα βέβαιο, και γόνιμο για το κοσμικό παιχνίδι και τη φυσική τάξη.

Είναι και ο θάνατος πράγμα φυσικό. Όπως το μήλο στη μηλιά, το κυανού της θάλασσας, η αυγή που προβαίνει, ο ίσκιος του όρους. Το να κουβεντιάζεις το θάνατο δεν οδηγεί στον πεσσιμισμό και στην άρνηση. Ούτε στην παραίτηση από τη ζωή, και στο μοιρολόι της φώκιας.

Αντίθετα ετούτος ο τρόπος στόχασης είναι ο μόνος τίτλος που πιστοποιεί πως ο άνθρωπος κατάκτησε την πνευματική του αρτίωση. Σε μαθαίνει να βλέπεις τα πράγματα και τη ζωή με την πιο εκλεκτή ένταση, και με ένα βλέμμα διαρκώς παρθενικό. Γιατί κάθε φορά τα βλέπεις και τα ζεις για τελευταία φορά.» ~Λιαντίνης Δημήτρης, Τα Ελληνικά

Θα κλείσω με κάτι τραγικά πρακτικό: Αν πράγματι δεν μπορούμε να βρούμε κάποιο ανώτερο νόημα, τότε μπορούμε σίγουρα να βελτιώσουμε αυτό που ήδη έχουμε. Στην τελική, δεν είναι πως τερματίσαμε την τωρινή πραγματικότητα ήδη... Αντιθέτως!

Οπότε, από εδώ και πέρα, το project meaning θα ασχολείται με το πως να βρούμε το προσωπικό μας νόημα μέσα στην ανθρώπινη πραγματικότητα, δηλαδή έναν ρόλο στη ζωή, στην κοινωνία και στις σχέσεις.

Πράγματα γήινα: Πως να εργάζεσαι χωρίς να τρελαθείς, πως να αγαπάς χωρίς να φοβάσαι, πως να κάνεις τα (ανθρώπινα) όνειρά σου πράξη, πως να καταλαβαίνεις τα πράγματα που έχουν πραγματικά αξία και να αγνοείς τις κακές κριτικές και τις κενότητες.

Τα post ήταν βαρετά, γιατί δεν μας οδηγούσαν πουθενά. Τώρα πια, δεν χρειαζόμαστε το όνομα του νοήματος της ζωής, αλλά το πως να βρούμε την χαλαρή ευτυχία στην καθημερινότητά μας.

Ο Αινστάιν, πριν από πολλά χρόνια, είχε δεχτεί ένα γράμμα από μια κοπέλα νέα σαν κι εμάς, που τον ρωτούσε ντόμπρα: «Ποιό είναι το νόημα της ζωής;». Στην τελική, ήταν ο πιο έξυπνος άνθρωπος στον κόσμο. Εκείνος, της απάντησε το εξής:

"The question "why" in the human sphere is easy to answer: to create satisfaction for ourselves and for other people. In the extra-human sphere, this question has no meaning. Also the belief in god is no way out, for in this case you may ask "Why God"" ~ Albert Einstein, Προσωπική του Αλληλογραφία

Ίσως ο Αϊνστάιν να ήταν πιο έξυπνος από εμάς. Ίσως. Πηγές:

Η Checklist είναι ένα δι-εβδομαδιαίο newsletter για την παραγωγικότητα, τους στόχους, τη ζωή στο εξωτερικό, τη διαχείριση του χρόνου και ότι επηρεάζει τη ζωή μας.

Γίνε μέλος μαζί με 600+ αναγνώστες για να λαμβάνεις την Checklist στο email σου.

Η κάνε κλικ εδώ για να μάθεις περισσότερα.

Σχόλια:

Larry Ioannidis

Ποιος σου είπε ότι τα άρθρα ήταν βαρετά; Τς, τς, τς. Κάπου λες ότι «η ζωή δεν έχει νόημα», εγώ έβγαλα άλλο συμπέρασμα: «Η ζωή είναι το νόημα»

Anonymous

Δεν ήταν βαρετά τα προηγούμενα άρθρα! (ήθελα να απαντήσω στον σχολιαστή του προηγούμενου ποστ, αλλά τελευταία στιγμή δε το έκανα - γιατί αμφέβαλα ότι το σχόλιό μου θα ήταν εν τω συνόλω αρκετά ενδιαφέρον για να πατήσω εντερ-).. Η συνειδητοποίηση του πεπερασμένου της ύπαρξης είναι επαναλαμβανόμενο μοτίβο στα βιβλία του Ι.Γιάλομ , ο οποίος έχει μια εμμονή να ανάγει όλα τα ψυχολογικά προβλήματα των θεραπευομένων του στην έλλειψη συμφιλίωσης με το θάνατο. Η ζωή όντως δεν έχει συγκεκριμένο νόημα, πέρα από το ότι είναι ευχάριστη (γλυκόπικρη αλλά είναι κι αυτό μέρος της γοητείας). Είναι ωραίο και ενδιαφέρον το ότι κάθε άνθρωπος βρίσκει διαφορετικό νόημα για τη ζωή του. Έχω περάσει πολλές περιόδους που έψαχνα να βρω ένα νόημα για τη ζωή μου, ως κίνητρο μεγαλύτερης προσπάθειας. Η κλασσική χριστιανική 'φιλοσοφία' (ότι οι άνθρωποι γεννιούνται με ελαττώματα και σκοπός της ζωής τους είναι να τα υπερβούν και να φτάσουν στο 'καθ'ομοίωσιν'-τουλάχιστον αυτό είχα καταλάβει στο μάθημα των θρησκευτικών) καταλήγει και αυτή σε ανακύκλωση των ίδιων ερωτημάτων (για ποιό λόγο να γίνουμε οι καλύτερες εκδοχές των εαυτών μας;) . Αυτό στο οποίο καταλήγω τις πιό πολλές φορές ως νόημα ζωής είναι η επιθυμία να δώσω πίσω στον κόσμο ένα μέρος από αυτά που μου έχει δώσει (όπως κάποιοι άνθρωποι με έχουν εμπνεύσει, να εμπνεύσω και εγώ με τη σειρά μου κάποιους, όπως κάποιοι με έχουν βοηθήσει να βοηθήσω κι εγώ κάποιους, όπως κάποιοι έχουν πάει μπροστά τις επιστήμες και τις τέχνες, να βοηθήσω κι εγώ στην πρόοδο, σχετικά με το δικό μου εργασιακό τομέα, κ.λπ.) ΥΓ. Με την ευκαιρία να σου πω ότι μ'αρέσουν υπερβολικά τα μπλογκ σου! :) Ανθή

Alex Emexezidis

@larry: Στο επόμενο recap των σχολίων/posts θα αναφερθώ ξεκάθαρα στο δικό σου. ;) @Ανθή: Τέσπα, είναι/δεν είναι βαρετά, είναι μια καλή συνθήκη (το αν είναι) για να κρατήσουμε το ενδιαφέρον. Επίσης, άλλη φορά μην το σκέφτεσαι πολύ πριν κάνεις comment. Ότι μικρό ή μεγάλο πεις, έχει μεγάλη αξία για μένα - και για το σύνολο της κουβέντας ;)

Chinese Man

χαχαχα Άλεξ μάλλον από τι κατάλαβα εγώ είμαι αυτός που αναφέρεσαι στην αρχή του άρθρου. Φίλε μου χαίρομαι που μια φορά έγινα εγώ αφορμή για ένα ακόμη άρθρο σου. :) 'Τώρα πια, δεν χρειαζόμαστε το όνομα του νοήματος της ζωής, αλλά το πως να βρούμε την χαλαρή ευτυχία στην καθημερινότητά μας.' Μου άρεσε αυτό γιατί γενικά είμαι άνθρωπος που δεν αγχώνεται με τα μελλοντικά. Δίνω πιο πολύ βάση στο τώρα και στο πως να είμαι πιο χαρούμενος καθημερινά. Πως θα περάσω πιο καλά μόνος μου, με τους φίλους μου, με την κοπέλα μου κλπ.Βέβαια είμαι ακόμη 20 και για αυτό μάλλον σκέφτομαι έτσι ακόμη. Συνέχισε το γράψιμο, σου πάει πολύ ( από το ηλίθιο όνομα 'φυλακας της γνώσης πήγα στο Περιπλανωμενος και κατεληξα στο Chinese Man, απο το κακο στο χειροτερο δηλαδη, αλλα προκειται για το ιδιο ατομο )

Αντώνης

Alex, well done. (ζηλεύω!) Ένα σχόλιο: Η ουσία του κειμένου βρίσκεται πιστεύω στο ότι έγραψες το κείμενο! Τα υπαρξιακά ζητήματα θα είναι πάντα άλυτα ή ανοικτά και το ρητό 'δεν υπάρχουν σωστές απαντήσεις, μονάχα σωστές ερωτήσεις' με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο. Είναι θείο δώρο που έχουμε το γράψιμο, την τέχνη εν γένει και μπορούμε να εκφράσουμε και να 'ξορκίσουμε' τις συνειδητές βόλτες στο ασυνείδητο. Keep up!

Alex Emexezidis

@Chinese Man (or Ο Άνθρωπος με τα χίλια nicknames): Πράγματι, το δικό σου σχόλιο ήταν η αφορμή :p @Αντώνης: Ναι, νομίζω πως τέτοιου είδους άρθρα λειτουργούν περισσότερο σαν 'μοίρασμα' των συναισθημάτων μας, παρά μας οδηγούν σε νέα γνώση. Στην τελική, ο άνθρωπος έχει σκεφτεί πολλάααα χρόνια για το νόημα της ζωής και κάπου συγκεκριμένα δεν έχει καταλήξει...

Anti b

Πολύ ωραίο το άρθρο σου. Μου έφερε στο μυαλό μια φράση του Σ.Μπεκετ: 'Είσαι στη Γη. Δεν υπάρχει θεραπεία γι αυτό.'

Anonymous

Το νόημα της ζωής συνήθως το αντιλαμβανόμαστε σε σχετικά άκυρες στιγμές. Σε ένα ζεστό “καλημέρα“, σε ένα βλέμμα από εκείνη/εκείνον που αγαπάς... εγώ τουλάχιστον έτσι το νιώθω. Βασικά ξύπνα το πρωί και σκέψου μέσα στα πρωινά νεύρα σου και στη μιζέρια: “Γιατί αξίζει να βγω εκεί έξω σήμερα;“. Αν το απαντήσεις αυτό νομίζω είσαι σε καλο δρόμο. Άκης

Γιατί είναι κλειστά τα σχόλια;

Το Φοιτηtips βρίσκεται σε αρχειακή μορφή και νέα σχόλια δεν γίνονται δεκτά. Τα παλαιότερα, φυσικά, παραμένουν στα αρχικά τους άρθρα, για να κρατήσουν ζωντανές τις πολλές ενδιαφέρουσες κουβέντες που κάναμε μεταξύ μας.

Η κουβέντα, όμως, συνεχίζεται στο δι-εβδομαδιαίο newsletter The Checklist και στο κλειστό group των αναγνωστών. Για περισσότερα, κάνε κλικ εδώ.

Δεν φταίει το Facebook... Eσύ φταίς! Τα 4 καλύτερα καφέ για να διαβάσεις (στην εξεταστική) στην Πάτρα.